ادامه نقد وبررسی پویانمایی "یخ زده"

 (بخش اول را در این آدرس ببینید)

 2- فمینیسم :

فمینیسم مجموعه ی گسترده‌ای از نظریات اجتماعی، جنبش‌های سیاسی، و بینش‌های فلسفی است که عمدتاً به وسیله ی زنان برانگیخته شده یا از زنان الهام گرفته شده، مخصوصاً در زمینه ی شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن‌ها . فمینیسم از ابتدای قرن 19 پدید آمد. زمانی که انیمیشن در آن سیر می کند مربوط به قرن های 8 تا 11 پس از میلاد می شود . به همین خاطر کاملا  مشخص است تلاش می شود تا برای جریان فمینیسم پیشینه ی تاریخی ساخته شود . در برخی از انیمیشن ها که درون مایه ی فمینیستی دارند این تاریخ سازی ها دائم تکرار می شوند . از این دست انیمیشن ها می توان “شجاع ” را نام برد . حال به مولفه های فمینیستی موجود در انیمیشن پرداخته می شود :

2-1- زنان قدرتمند تر از مردان:

کاراکترهای اصلی انیمیشن دو زن هستند . یکی از آنها دارای قدرتی جادویی است و دیگری هم دارای قابلیت ها و ویژگی هایی است که او را نسبت به سایرین سر آمد می کند .

السا که قدرتی جادویی دارد می تواند با قدرتش جهان را نابود کند و رهبری جهان را به دست بگیرد !

مردان ضعیف تر از زنان نشان داده می شوند . السا با قدرت جادویی خود به سمت مردان هجوم میبرد و آنها را شکست می دهد .هر چند به طرز اتفاقی تصادفی به دام مردان می افتد . اما پس از اینکه مدتی در انبار زندانی می شود می تواند از آنجا فرار کند .

حتی وقتی که هانس قصد دارد از پشت به السا حمله کند خواهرش که از جنس خود اوست مانع این کار می شود . بنابراین مردان تسلطی بر زنان ندارند و بالعکس این زنان هستند که از مردان قدرتمند ترند . حتی هانس که قصد داشت برای تصاحب قدرت السا و انا را بکشد در نهایت ناکام مانده و با خفت و خواری به کشورش فرستاده می شود .

2-2- رهایی و آزادی و عدم ازدواج:

آزادی ، رهایی زنان از دست مردان ، عدم ازدواج ، حق طلاق و باروری از مولفه ی مورد بحث در فمینیسم به حساب می آیند .

السا که قدرتی وصف ناشدنی دارد هیچ گاه ازدواج نمی کند . در حالی که خواهر وی آنا از اغاز در پی ازدواج با هانس بود و در نهایت به دلیل خیانت و زیاده خواهی هانس با کریستف ازدواج کرد .

السا وقتی که از خواهرش جدا می شود به نقطه ای دور دست رفته و آنجا برای خود قصری بر پای کرده و لباسی آزادتر و زنگین تر به تن می پوشد و گیسوان خود را آزاد می کند . پیش از این السا وقتی در قلعه بود لباسی پوشیده و تیره داشت و موهایش کاملا بسته بود . این تغییر پوشش و احساس ازادی که السا ابراز می کند تاییدی بر استفاده از مولفه ی آزادی و رهایی در فمینیستم است .

این آزادی تا پایان داستان ادامه پیدا می کند و السا نه موی خود را می بندد و نه لباس پوشیده تر و تیره تری می پوشد . رهایی و آزادی (فمینیستی) السا تا انتهای داستان ادامه دارد به شکلی که او به هیچ وجه ازدواج نمی کند . چرا که او قدرت لازم و کافی را دارد که خود به تنهایی زندگی کند و نیازی به همسر نداشته باشد !! و این القای یکی دیگر از شعارهای فمینیسم یعنی عدم ازدواج زنان با مردان است .

2-3- عشق به هم جنس عامل کنترل قدرت و مانع نابودی جهان :

طی اتفاقاتی که بین دو خواهر السا و انا می افتد در نهایت انا برای حمایت خواهرش ، خود را سپر بلای او کرده تا هانس نتواند به وی آسیبی برساند . هنگامی که انا خود را سپر می کند به یک مجسمه ی یخی تبدیل می شود ! اما ابراز علاقه و عشق خواهرش السا سبب می شود که وی به حالت اول برگردد . در واقع عشق واقعی که می توانست اوضاع انا را بهبود بخشد توسط خواهرش السا ابراز می شود .

پس از اینکه انا از مجسمه ی یخی به انسان تبدیل می شود ! السا هم می تواند قدرت خود را به کنترل در آورد و جهان را از نابودی نجات دهد .

عشق دو خواهر به یکدیگر ، عشق دو همجنس به یکدیگر سبب می شود علاوه بر بهبود حال انا ، جهان نیز از نابودی نجات پیدا کرده و السا قدرتش را تحت کنترل خویش بگیرد . (این در حالی است که پیش از این انا میخواست برای بهبود حال خویش عشق خود را به کریستف ابراز کند اما حمله هانس به السا سبب شد که انا حفظ جان خواهرش را بر ابراز عشق به کریستف ترجیح دهد .)

3- سحر و جادوگری :

سوره ی مبارکه بقره آیه 102: و (یهود) از آنچه شیاطین در عصر سلیمان بر مردم می‌خواندند پیروی کردند. سلیمان هرگز (دست به سحر نیالود و) کافر نشد ولی شیاطین کفر ورزیدند و به مردم سحر آموختند؛ و (نیز یهود) از آنچه بر دو فرشته بابل «هاروت» و «ماروت»، نازل شد پیروی کردند. (آن دو، راه سحر کردن را، برای آشنایی با طرز ابطال آن، به مردم یاد می‌دادند. و) به هیچ کس چیزی یاد نمی‌دادند، مگر اینکه از پیش به او می‌گفتند: «ما وسیله آزمایشیم کافر نشو! (و از این تعلیمات، سوء استفاده نکن!)» ولی آن‌ها از آن دو فرشته، مطالبی را می‌آموختند که بتوانند به وسیله آن، میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند ولی هیچ گاه نمی‌توانند بدون اجازه خداوند، به انسانی زیان برسانند. آن‌ها قسمت‌هایی را فرا می‌گرفتند که به آنان زیان می‌رسانید و نفعی نمی‌داد؛ و مسلماً می‌دانستند هر کسی خریدار این گونه متاع باشد، در آخرت بهره‌ای نخواهد داشت؛ و چه زشت و ناپسند بود آنچه خود را به آن فروختند، اگر می‌دانستند!!

در فیلم ها و انمیشن هایی که هالیوود و غرب تهیه می کنند جادو و جادوگری جایگاه خاصی دارد . جادوگرها در این فیلم ها قدرت بسیار زیادی در سحر و جادو دارند. بعضی از آنها به قدری قدرتمند هستند که هیچ نیرویی توان مقابله با آنها را ندارد .  برخی از آنها در جایگاه خدایی قرار داده می شوند به شکلی که  پدیده های خلقت را به اختیار خود کنترل و از آن ها استفاده می کنند !

السا از دوران کودکی دارای یک قدرت جادویی بوده است که به وسیله آن میتواند میزان بارش برف و سرما و یخبندان را کنترل کند و خود تولید کننده ی برف و سرما باشد . با هر اشاره ی کوچک دست می تواند زمین زیر پای مردم  و آب دریا را منجمد کند . می تواند از آن به عنوان یک سلاح دفاعی استفاده کند . با قدرت جادویی خود می تواند قصر یخی درست کند بدون اینکه از کسی کمک بگیرد .

نیروی جادویی السا به قدری بالاست که میتواند با آن جهان را فریز کرده و آن را نابود سازد .

السا در جایگاه خدایی قرار داده شده است . در واقع اثری از قدرت و عظمت خدا در انیمیشن دیده نمی شود . کسی که قدرتمند است جادوگری است که هر آن میتواند همه چیز را خراب و نابود کند .

بنابراین مقام الوهیتی که برای جادوگر در نظر گرفته شده مقام خداوند متعال را به حاشیه برده است . در واقع نفی ایمان به خدا و قدرت او در انمیشن موج می زند . این جادو و سحر است که حرف اول را می زند و کسی که می تواند جهان را از سرما و یخبندان و نابودی نجات دهد همان جادوگر است !

4- خلق موجود و جانبخشی به آن:

السا با قدرت جادویی و وصف ناشدنی خود می تواند موجودی را خلق کند ، قصری را بدون اینکه خود درگیر کاری شود ایجاد کند ، به موجودی که در حال نابودی است جان ببخشد  و همچنین از هیچ ، موجودی را به وجود آورد .

وی با تسخیر قلب انسانها می تواند آنها را به مجمسه ی یخی تبدیل کند . همچنین با قدرت سرمازایی که دارد می تواند همه جهان را منجمد کند .

او آدم برفی را خلق می کند و به او جان می بخشد . آن آدم برفی رفتارهای انسانی از خود بروز می دهد و می تواند با  انسانها ارتباط برقرار کند . اولاف (آدم برفی) که در عالم واقع نمی تواند روح داشته باشد و به حرکت در آید ، متحرک بوده و عاطفه و محبت را درک می کند . آرزوهایی را در سر می پروراند و حتی برای محافظت از انا جانفشانی می کند .

نکته ی دیگر که در انیمیشن نمود دارد این است که این آدم برفی از السا دور می شود و السا تسلطی بر آن ندارد . مانند  خدای ساعت ساز مسیحیت که جهان را خلق می کند و آن را به حال خود رها می سازد . السا علاوه بر اولاف ، هیولایی برفی به نام مارشمالو خلق کرد تا از او در مقابل دشمنانش حمایت کند.  این نمایش به شدت اصل توحید را زیر سوال می برد . السا می تواند موجوداتی را خلق کند و به آنها جان ببخشد . در حالی که این کار تنها توسط خالق یکتا و به اذن و اجازه ی او رقم می خورد .

5- برجسته کردن اسطوره های تاریخی:

ترول ها:

ترول شخصیتی افسانه‌ای در اساطیر نورس کهن(اسکاندیناویی) است . در فرهنگ عامه اسکاندیناوی، هیولای غول پیکری که گاه دارای قدرت جادویی است ، می باشد . ترول‌ها که با انسان‌ها دشمنی می‌ورزند در قصر هایشان زندگی می‌کنند و با تاریکی هوا نواحی اطراف را تحت سیطره خود در می‌آورند. اگر در معرض افتاب قرار بگیرند می‌ترکند یا سنگ می‌شوند. در داستان‌های جدیدتر ترول معمولاً به اندازه انسان یا موجودات کوچکتری مثل دورفها و الف ظاهر می شوند . آنها در کوهستان‌ها زندگی می‌کنند، گاه دوشیزگان را می‌دزدند ، می‌توانند تغییر شکل دهند و همچنین آینده را ببینند .

در داستان اصلی (ملکه ی برفی) که هانس کریستیان  نگاشته چهره ی منفی به ترول ها بخشیده است در حالی که در انیمیشن یخ زده چهره مناسب و خوبی از ترول ها ارائه می شود. در ملکه ی برفی آمده است که یک ترول دویل (شیطانی – شیطان صفت) آینه ای جادویی می سازد . آنچه که در آن منعکس می شود تغییر شکل داده و به شکل زشتی نمایش داده می شود . این آینه زشتی ها را بزرگ جلوه می دهد اما نمی تواند روی خوبی ها تاثیر بگذارد .

ترول شیطان صفت شاگردانی برای خود جمع می کند و آنها را آموزش می دهد . در جایی دیگر از داستان می آید ترول ها قصد می کنند که آینه را به بهشت ببرند تا از خدا و فرشتگان چهره های زشتی در آینه نمایش داده شود و آنها از دیدن زشتی ها لذت ببرند ! اما آینه از دست آنها به زمین افتاده و به میلیارد ها تکه تقسیم می شود . تکه ها به قلب ها و چشم های  برخی از مردم فرو می روند . قلب مردم مانند تکه ای یخ شده و چشم انها نیز به شکل چشم های ترول ها در می آید . مردمی که این اتفاق برایشان می افتد تنها زشتی ها را در مردم دیگر و اشیا مشاهده می کنند . ترول ها در داستان هانس کریستیان شیطان صفت هستند به شکلی که تمایل دارند در آینه ی جادویی ، چهره ی زشتی از خدا و فرشتگان به نمایش درآید ! اما بر خلاف آنچه که در داستان اصلی آمده است ، در انیمیشن یخ زده سعی شده چهره ی مناسبی از ترول نمایش داده شود به شکلی که آنها دوستدار انسانها و خوبی ها هستند . سازندگان انیمیشن هم به این موضوع اذعان کرده اند که داستان کریستیان اندرسون (ملکه ی برفی) بسیار تیره و تاریک بوده و سعی شده که رفتارهای انسانی بیشتر در آن وارد شود ! به هر جهت نشان دادن چهره ی مناسب از ترول ها که در داستان ملکه ی برفی موجوداتی شیطان صفت هستند قابل تامل است . شاید برای موجه جلوه دادن چهره ی شیطانی ترول ها (که در داستان ملکه ی برفی آمده) این کار صورت گرفته است .

6- نمایش آثار و فرهنگ قدیمی اسکاندیناوی:

در این انمیشن برخی از آثار قدیمی اسکاندیناوی بارها تکرار می شود . با نمایش این آثار تلاش می شود تاریخ و تمدنی طولانی و قدیمی از غرب جلوه داده شود. در واقع اسکاندیناوی نماینده ای از تمدن غرب است. در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

کشتی های وایکینگ:

کلیسای استیو (stave church):

همچنین از فرهنگ تمدن اسکاندیناوی ، موسیقی و لباسها و پوشش های مردم آنجا در گذشته نیز در انیمیشن استفاده شده است. همان طور که بیان شد هدف از نمایش این آثار تاریخی و فرهنگی این است که مخاطب احساس کند غرب دارای تمدنی با قدمت طولانی و فرهنگ غنی است .

نمایی از شهر آرندل در انیمیشن یخ زده

در حالی که غرب بیشترین جنگ ها را بر جهان تحمیل کرده است . جنگ های جهانی اول و دوم که میلیونها انسان بی گناه در آن به خاطر قدرت طلبی سران غربی کشته شدند شاهدی بر این مدعاست .

7- روابط مثلثی:

یک رابطه ی مثلثی بین کاراکترهای اصلی انیمیشن وجود دارد .

ابتدا یک رابطه ی رمانتیک بین انا و هانس برقرار می شود . انا و هانس تصمیم میگیرند که با هم ازدواج کنند . وقتی این تصمیم را با السا در میان میگذارند وی نمی پذیرد . انا و هانس در نهایت با هم ازدواج نمی کنند. در میان راه وقتی که انا میخواهد دنبال السا بگردد با کریستف آشنا می شود . در مسیر اتفاقاتی به وقوع می پیوندند و کریستف به انا دل می بندد اما به دلیل اینکه انا قبلا با هانس قرار ازدواج گذاشته نمی تواند با وی ازدواج کند. اخر داستان مشخص می شود که هانس تنها به خاطر به دست آوردن قدرت قصد داشته تا با انا ازدواج کند . به همین خاطر وقتی متوجه میشود انا در حال مردن است وی را تنها گذاشته و حتی تلاش می کند انا زدوتر بمیرد . در واقع هانس به آنا خیانت می کند . عاملی هم که باعث می شود هانس به آنا خیانت کند تصاحب قدرت است .

نکات تکنیکی و فنی:

انیمیشن:

انیماتورهای فیلم برای مطالعه ی انعکاس و شکست نور در برف و یخ تحقیقاتی را در هتل یخی (کبک کانادا) انجام دادند . همچنین از مناظر و چشم اندازهای نروژ در فصل زمستان برای الهام گیری استفاده کردند. هر کدام از شخصیت ها توسط یک انیماتور ساخته و پرداخته شده اند. همین طور سعی شده که برخی المانهای تاریخی در انیمیشن لحاظ شوند . به طور مثال می توان به کشتی وایکینگها ، ترولها ، کلیسای استیو و همچنین غذاها و لباس های محلی اشاره کرد. جذابیت های بصری و جلوه های ویژه در این انیمیشن خیلی خوب از آب در آمده اند . تلاش شده که کاراکترها به واقعیت نزدیک باشند .

موسیقی:

انیمیشن یخ زده یک انیمیشن موزیکال فانتزی است . به همین خاطر موسیقی در این انیمیشن جایگاه مهمی دارد . به شکلی که برخی از دیالوگ ها در قالب شعر و آهنگ و مبتنی بر دستگاه های موسیقی توسط کاراکترها ادا می شوند. موسیقی انیمیشن در دو ژانر پاپ و فولک ارائه می شود. در بخش فولک به موسیقی محلی و فولکلور اسکاندیناوی پراخته شده است . حتی از سازهای محلی انجا برای انتقال حس و حال هوای موجود در انیمیشن استفاده شده است . در این صورت مخاطب هم با ویژگی های جغرافیایی مناطق اسکاندیناوی اشنا می شود هم می تواند با موسیقی محلی آن مناطق آشنایی پیدا کند . حتی در برخی از بخش های انیمیشن سعی شده تا لهجه ی محلی در موسیقی لحاظ شود. در فیلم بیشتر سعی شده که از سبک و ژانر موسیقی پاپ استفاده شود . بیشتر اهنگ ها و دیالوگ های اهنگین و موزیکال مبتنی بر موسیقی پاپ ساخته شده اند. 

منشا موسیقی پاپ مربوط به بریتانیا در دهه ی 50 قرن بیستم است . فضای حاکم بر فیلم مربوط به قرن 5 تا 11 است در حالی که موسیقی پاپ مربوط به قرن بیستم می شود . اما به دلیل اینکه مخاطبان انیمیشن مربوط به دوران معاصر هستند و اشنایی بیشتری با این سبک موسیقی دارند از ان استفاده شده است . دلیل دیگر استفاده از این موسیقی ریشه ی این موسیقی است که انگلیسی امریکایی است . لذا به خاطر ترویج موسیقی امریکایی-انگلیسی که برگرفته از حال و هوای فرهنگ و هنر امریکا و انگلیس است از این سبک موسیقی استفاده زیادی در انیمیشن شده است.نکته ی قابل توجه دیگر اینجاست که بیشتر موسیقی باکلام فیلم توسط دو خواهر یعنی السا و انا اجرا می شود .

جمع بندی:

1- در مبحث قدرت به سه موضوع پرداخته شد .

تسخیر قلب ها و ذهن ها ، تسلط و رهبری غرب بر جهان و کنترل قدرت با عشق .

به تقسیم بندی های قدرت اشاره شد و اینکه در انیمیشن از کدام نوع قدرت استفاده شد مورد بررسی قرار گرفت .

تسخیر ذهن و قلب آنا به وسیله ی قدرت جادویی و سحرآمیز السا انجام شد . به دلیل المانهایی که در ظاهر و رفتار السا بروز پیدا می کند و قدرتی که وی دارد به مخاطب القا می شود که سرزمین و عقیده غرب می تواند بر جهان حاکم باشد و  هر گونه که میخواهد آن را اداره کند . اما قدرت السا وقتی که وی دچار ترس و اضطراب می شود غیر قابل کنترل می شود و وی نمی تواند روی قدرت خود تسلط داشته باشد . راه کنترل آن قدرت غلبه بر ترس و همچنین عشق واقعی است . توازن و تعادل بین عشق و قدرت سبب کنترل قدرت و نجات جهان از نابودی است .

2- تعریف بسیار موجزی از فمینیسم ارائه شد و مولفه های فمینیستی موجود در فیلم مورد بررسی قرار گرفت . زنان قدرتمند تر از مردان ، رهایی و آزادی و عدم ازدواج و عشق به هم جنس عامل کنترل قدرت و مانع نابودی جهان از جمله موارد مورد بحث در موضوع فمینیسم بودند .

3- سحر و جادوگری از جمله مولفه های کلیدی موجود در انیمیش یخ زده است . دیدگاه انطباقی بین نگاه قرآن و غرب و همچنین المان های موجود در انیمیشن لحاظ شد . جایگاه جادو در انیمیشن و  جایگاه آن در اسلام و قران روشن شد .

4- در مبحث خلق موجود و جانبخشی به آن به این موضوع پرداخته شد که قدرت السا به قدری زیاد است که می تواند موجودی خلق کند و به آن جان ببخشد در حالی که تنها خداوند خالق جهان است و توانایی انجام این کار را دارد .

5-  اسطوره ی ترول در مبحث برجسته کردن اسطوره های تاریخی مطرح شد . اینکه افسانه و اسطوره ی ترول ریشه در کدام فرهنگ و تمدن دارد ، دارای چه ویژگی هایی است و در برخورد با انسانها چگونه عمل می کند . اشاره ای هم به تفاوت نقش ترول ها در انیمیشن یخ زده و داستان ملکه ی برفی هانس کریستین اندرسون شد .

6- نمایش آثار و فرهنگ قدیمی اسکاندیناوی هم از جمله مولفه های مطرح شده در انیمیشن می باشد . برخی از اثاری که در انیمیشن آمده مطرح و عکس هایی از آنها نمایش داده شد . در واقع سازندگان یخ زده تلاش می کنند تا فرهنگ و تمدن قدیم اروپا را جلوی چشم همگان قرار داده و به آن افتخار کنند .

7- عشق مثلثی که بین آنا و کریستف و هانس در مبحث روابط مثلثی بررسی شد .

نتیجه گیری:

با مشاهده ی انیمیشن یخ زده برخی از باورها و اعتقادات دینی زیر سوال رفته و نفی می شوند . در جدول زیر اعتقاداتی که باید به آنها پایبند باشیم و باورهایی که در انیمیشن به مخاطب القا می شوند و باید در مقابل انها بایستیم آمده است .

برای اینکه در اعتقادات ما سستی ایجاد نشود باید باورها و اعتقادات دینی خود را تقویت کنیم و نسبت به عواملی که می توانند اعتقادات مارا تخریب کنند آگاه باشیم و با آنها مقابله کنیم.

منبع:‌ سایت پویانقد